فضل بن مروان بغدادیابوالعباس فضل بن مروان بن ماسرجس بغدادی (۱۵۷-۲۵۰ق)، از وزیران و خادمان نصرانی خلفای عباسی در قرن سوم هجری قمری بود. ۱ - معرفی اجمالیابوالعباس فضل بن مروان بن ماسرجس بغدادی، اهل بردان، روستایی در نواحی بغداد بود و در سال ۱۵۷ق به دنیا آمد. به گفته ابن خلکان، نصرانی الاصل بود و معلومات چندانی در اختیار نداشت. از فردی به نام علی بن عاصم روایت کرده است. کسانی مانند مبرّد، حسین بن یحیی و سلیمان بن وهب کاتب از وی روایت و مطالبی را نقل کرده‌اند. ۲ - خدمت به خلفای عباسیگفتهاند: از آنجایی که فضل از خط خوشی بهره‌مند بود، نخست در خدمت بزرگانی از دستگاه معتصم عباسی (خلافت ۲۱۸-۲۲۷ق) که بعدها به خلافت رسید، درآمد و اندک‌اندک به دربار راه یافت و از کاتبان معروف و وزیر او گردید. در زمانی که هنوز مامون (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ق) زنده بود، به همراه معتصم سفری به مصر نمود و در این سفر مسئول اداره و جمع‌آوری اموال خلیفه بود. پس از بازگشت از مصر و با به خلافت رسیدن معتصم، مسئولیت و ریاست کل دیوان‌های حکومتی و خزانه‌داری دولت به او سپرده شد. گویند که فضل در رسیدن او به خلافت و اخذ بیعت از مردم تلاش بسیار نمود و از این‌جهت خلیفه وی را به مدت سه سال از وزیران برجسته خود قرار داد. او علاوه بر کتابت و خط خوشی که داشت، از بلاغت و فصاحت سرآمدی برخوردار، و ادیبی ماهر بود. وی به دلایلی در سال ۲۲۰ق، مورد خشم و غضب خلیفه قرار گرفت و به زندان افتاد و سپس به یکی از روستاهای اطراف موصل به نام سنّ تبعید گردید و به اقامت اجباری در آن ناحیه محکوم شد و بنابر قولی، اموالش نیز مصادره گردید. وی علی‌رغم آنکه از معلومات و دانش چندانی بهره‌مند نبود، ولی به آیین خدمتگزاری خلفا آشنا بود و در خدمت تعدادی از خلفای بنی عباس قرار گرفت، ولی سرانجام از همه مدیریت‌ها عزل گردید. وی در سال ۲۳۳ق از ریاست دیوان خراج متوکل (خلافت ۲۳۲-۲۴۷ق)، و به سال ۲۴۹ق از دیوان خراج مستعین (خلافت ۲۴۸-۲۵۱ق) خلع شد. ۳ - تالیفاتکتاب المشاهدات والاخبار و مجموعه نامه‌ها تالیفات اوست. ۴ - وفاتفضل در سال ۲۵۰ق در سامرا درگذشت. [۲۰]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه، ج۱۰، ص۱۵۱۴۷.
[۲۳]
اعلمی، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۱۴، ص۱۴۹.
۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۰۷، برگرفته از مقاله «فضل بغدادی». رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 250 (قمری) | زادگان سال 157 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | کاتبان خلفای عباسی | کارگزاران خلفای عباسی | مولفان قرن سوم | ندیمان خلفای عباسی | وزیران خلفای عباسی
|